چگونه انواع سوختگی را درمان کنیم؟ درمان خانگی و پزشکی

سوختگی نوعی آسیب بافتی است که در اثر حرارت ، قرارگیری بیش از حد درمعرض نور خورشید یا سایر تشعشعات، یا تماس با مواد شیمیایی و یا برق ایجاد میشود . سوختگی می‌تواند باعث بروز مشکلات جزئی یا در برخی موارد منجر بروز عوارض کشنده شود.

نوع درمان سوختگی به محل سوختگی و شدت آسیب وارده بستگی دارد. مواردی نظیر آفتاب سوختگی و تاول های ریز معمولا در منزل نیز قابل درمان هستند اما در سمت مقابل ، سوختگی های شدید یا عمیق نیاز به مراقبت و مداخله فوری پزشکی دارد . در برخی موارد افرادیکه دچار سوختگی های شدید میشوند به تحت درمان بودن در مراکز تخصصی سوختگی و به پیگیری مراقبتهای ماهانه نیاز دارند.

علائم سوختگی

علائم سوختگی بسته به عمق آسیب وارده به پوست متفاوت خواهد بود. درموارد سوختگی های شدید ممکن است ظاهر شدن علائم و نشانه های سوختگی یک الی دو روز طول بکشد.

• سوختگی درجه یک: این نوع سوختگی جزئی بوده و فقط لایه ی بیرونی پوست (اپیدرم) را درگیر می‌کند و ممکن است فقط باعث قرمز شدن ناحیه و درد شود.
• سوختگی درجه دو: این نوع سوختگی هم اپیدرم و هم لایه دوم پوست (درم ) را درگیر میکند. این نوع سوختگی ممکن است باعث تورم و قرمزی پوست شده و منجر به ایجاد تاول شود. همچنین سوختگی های عمیق درجه دو میتوانند باعث ایجاد اسوار نیز بشوند.
• سوختگی درجه سه: در این نوع سوختگی علاوه بر پوست تاندون ها و بافت چربی زیرپوست نیز آسیب میبیند. نواحی که دچار سوختگی درجه سه می‌شوند ممکن است به رنگ سیاه، قهوه ای یا سفید تغییر رنگ دهند. پوست نیز ممکن است حالت چرم مانند به خود بگیرد. دربرخی از موارد سوختگی درجه سه می‌تواند با از بین بردن اعصاب یا رشته های عصبی باعث بی حسی نیز بشود.

درمان سوختگی

برای درمان سوختگی یا تاول های پوستی باید بلافاصله از کمک های اولیه مناسب استفاده کرد. این امر میزان آسیب وارده به پوست را محدودتر می‌کند. میتوان از تکنیک‌های کاربردی کمک های اولیه در مواردی که خود یا فرد دیگری دچار سوختگی شده استفاده کرد.

کمک‌های اولیه و درمان خانگی سوختگی:

• بلافاصله باید روند سوختگی را متوقف کنید . این امر به معنای خارج کردن فرد از ناحیه ای که دچار آتش سوزی شده، خاموش کردن شعله آتش با آب ، یا خفه کردن شعله های آتش با پتو است .همیچنین باید دقت داشته باشید که خودتان را در معرض خطر سوختگی قرار ندهید.
• هر نوع لباس و پوشش یا جواهرات نزدیک به ناحیه سوخته پوست اعم از پوشک نوزاد را باید بردارید . اما اگر چیزی به پوست سوخته چسبیده باشد سعی نکنید که آنرا بردارید ، چراکه ممکن است باعث تشدید آسیب وارده شوید.
• در اسرع وقت به محض بروز آسیب سعی کنید محل سوختگی را به مدت ۲۰ دقیقه در معرض آب خنک یا ولرم قرار دهید. هرگز از یخ ، آب یخ یا هرنوع کرم پوستی یا مواد چرب اعم از کره به روی زخم ناشی از سوختگی استفاده نکنید.
• سعی کنید با استفاده از پتو یا چند لایه لباس شخص آسیب دیده را گرم نگهدارید اما از گذاشتن این موارد به روی زخم یا ناحیه آسیب دیده خودداری کنید. گرم نگهداشتن فرد آسیب دیده از بروز هیپوترمی جلوگیری می‌کنید، هیپوترمی یای سرمازدگی به وضعیتی گفته میشود که به دنبال کاهش دمای بدن به زیر ۳۵ درجه سانتیگراد به همه اندام ها و عملکرد آنها آسیب و اختلال وارد میشود. این مورد به ویژه در کودکان خردسال و افراد مسن زمانیکه ناحیه بزرگ دچار سوختگی شده را خنک میکنید احتمال رخ دادن بالایی دارد.
• محل سوختگی را با سلفون (پوشش نایلونی ظریف) بپوشانید. این پوشش را فقط روی محل سوختگی قرار دهید و آنرا دور اندام نپیچید . برای سوختگی دست میتوان از کیسه های پلاستیکی تمیز و شفاف نیز استفاده کرد.
• درد و ناراحتی ناشی از سوختگی را میتوان با استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه اعم از پاراستامول یا ایبوپروفن تسکین داد . همیشه این قبیل داروها را طبق دستورالعمل به روی جعبه دارو مصرف کنید. کودکان زیر ۱۶ سال نیز نباید آسپرین مصرف کنند.
• درصورت امکان ناحیه آسیب دیده را بالا نگهدارید . بالا نگهداشتن ناحیه آسیب دیده به کاهش تورم کمک می‌کند.
• در هنگام سوختگی آرامش خود را حفظ کنید و ترس باقی ماندن جای سوختگی را از خود به دور کنید و در ابتدا فقط درمان‌های اولیه برای تسکین درد و درمان سوختگی را انجام دهید. زیرا امروزه جای سوختگی و زخم ن اشی از آن را میتوان با روش‌های نوین درمان کرد.

چه زمانی باید به بیمارستان رفت؟

بعد از انجام مراحل بالا باید تصمیم بگیرید که آیا  دریافت درمان پزشکی و مراقبت بیشتر از سوختگی ضروری است یا خیر.

درموارد زیر مراجعه فوری به بخش اورژانس بیمارستان ضروری است:

• سوختگی هایی که بزرگتر از اندازه کف دست باشند.
• سوختگی های عمیق در هراندازه که منجر به سفید شدن یا سیاه شدن پوست شود.
• سوختگی صورت، گردن، دست، پاها، هرکدام از مفاصل و یا اندام تناسلی
• تمامی سوختگی هایی که دراثر تماس با موادشیمیایی یا برق ایجاد می‌شوند.
• بروز هرنوع آسیب شدیدی که نیاز به درمان فوری داشته باشد .
• بروز هریک از علایم شوک مانند کاهش دمای بدن ، سرد شدن و عرق کردن پوست ، تنفس سریع ، نفس نفس زدن و ضعف یا سرگیجه.

چنانچه موارد زیر شامل حال فردیکه دچار سوختگی شده میشود باید به بیمارستان مراجعه کند:

• افراد زیر ۱۰ سال
• افراد دارای بیماری های قلبی ریوی یا کبدی ، افراد مبتلا به دیابت یا عوارض ناشی از این بیماری مانند افراد دارای زخم پای دیابتی
• افرادیکه به دلیل ابتلا به ایدز یا انجام شیمی درمانی سیستم ایمنی بدنشان ( سیستم دفاعی بدن ) ضعیف است.

چنانچه فرد دچار سوختگی شده دود آتش را نیز استنشاق کرده باشد باید در بیمارستان تحت نظر پزشک قرار بگیرد.

برخی از علائم ممکن است با تاخیر بروز کنند که شامل موارد زیر هستند:

• سرفه
• گلودرد
• اختلال در تنفس
• سوختگی پوست صورت

چنانچه شخصی عمدتا دچار جراحت یا آسیب دیدگی شده باشد نیز باید به اورژانس انتقال داده شود.

سوختگی با برق

سوختگی با برق ممکن است در ابتدا جدی به نظر نرسد اما میتواند بسیار آسیب زا باشد . فردیکه دچار سوختگی با برق شده باید فورا به اورژانس انتقال داده شود .

اگر فردی توسط یک منبع برق ولتاژ پایین (حداکثر ۲۲۰ الی ۲۴۰ ولت) مانند برق خانگی آسیب دیده باشد با حفظ خونسردی منبع تغذیه برق را قطع کرده و با استفاده از جسمی که رسانا نباشد (مانند اشیا چوبی) فرد را از منبع برق جدا کنید .

به شخصی که به مبنع برق ولتاژ بالا ( ۱۰۰۰ ولت یا بیشتر ) متصل است نزدیک نشوید.

سوختگی با اسید و مواد شیمیایی

سوختگی های ناشی از تماس با اسید و مواد شیمیایی میتوانند بسیار خطرناک بوده و به درمان و مداخله فوری پزشک نیاز خواهند داشت. درصورت امکان مطلع شوید که چه نوع ماده شیمیایی باعث ایجاد سوختگی شده تا این امر را به متخصصان اورژانس اطلاع دهید.

چنانچه به شخص دیگری که دچار سوختگی با موادشیمیایی شده کمک میکنید از لباس های محافظ مانند دستکش استفاده کرده و سپس:

• لباس های آلوده یا در تماس با مواد شیمیایی را از تن فرد خارج کنید.
• اگر ماده شیمیایی خشک شده باشد آنرا از روی پوست فرد پاک کنید.
• از آب جاری برای پاک کردن هرگونه اثر مواد شیمیایی پوست ناحیه دچار سوختگی شده استفاده کنید.

آفتاب سوختگی

برای موارد آفتاب سوختگی طبق توصیه های زیر عمل کنید:

• چنانچه علائم شدید مانند حرارت بالای پوست ، قرمزی یا درد ناحیه شدید به مکانی سایه یا ترجیحا سربسته بروید.
• به مدت ۱۰ دقیقه با آب خنک دوش بگیرید تا ناحیه سوخته پوست خنک شود.
• از کرم یا لوسیون ضدآفتاب به روی ناحیه استفاده کنید تا آنرا مرطوب و خنک نگهداشته و التهاب را تسکین دهد . از محصولات چرب یا روغنی استفاده نکنید.
• برای تسکین درد میتوانید از داروهای مسکن بدون نسخه مانند پاراستامول یا ایبوپروفن استفاده کنید . دارو را طبق دستور العمل روی جعبه استفاده کرده و به کودکان زیر ۱۶ سال قرص آسپرین ندهید.
• آب زیادی بنوشید تا بدنتان هیدراته بماند.
• مراقب علائم گرمازدگی باشید . گرمازدگی به وضعیتی گفته میشود که دمای بدن به ۳۷ الی ۴۰ درجه سانتیگراد یا بالاتر می‌رسد که منجر به بروز علایمی مانند سرگیجه، نبض تند یا استفراغ می‌شود.

چنانچه فردی دچار گرمازدگی شده باشد با انتقال به یک مکان خنک ، نوشیدن آب و پوشیدن لباس های گشاد در عرض نیم ساعت بهبود پیدا می‌کند.

روند ریکاوری یا بهبودی

مدت زمان روند بهبودی از سوختگی به شدت و میزان جدی بودن آسیب و همچنین نحوه درملن بستگی دارد. چنانچه زخم عفونی شده باشد نیاز به درمان پزشکی بیشتری خواهید داشت.

سوختگی هایی که به درمان پزشکی نیاز ندارند.

چنانچه سوختگی شما خفیف باشد میتواند در منزل نیز درمان شده و به معمولا به مداخله پزشکی نیاز نخواهد داشت. در حین بهبودی باید همواره ناحیه آسیب دیده را تمیز نگه دارید و از کرم یا مواد چرب بروی آن استفاده نکنید. تاول ها را نترکانید چرا که ممکن است باعث عفونت شود.

چنانچه داخل دهان بدلیل خوردن مواد غذایی داغ سوخته باشد باید از مصرف غذاهای تند و داغ، مشروبات الکلی و سیگار برای تداوم روند بهبودی اجتناب شود. سوختگی‌های خفیفی که فقط سطح بیرونی پوست (اپیدرم) را درگیر میکنند معمولا در عرض ۱ هفته و بدون برجای گذاشتن جای زخم بهبود میابند.

سوختگی‌هایی که به درمان پزشکی نیاز دارند

سوختگی هایی که به درمان پزشکی نیاز دارند برای تعیین سطح مراقبت مورد نیاز ابتدا توسط پزشک ارزیابی و بررسی می‌شوند.

برای مثال، متخصصین در کلینیک زخم آسا:

• اندازه و عمق سوختگی را با بررسی های دقیق ارزیابی می‌کنند.
• محل سوختگی را تمیز کرده و دقت میکنند که تاول ها نترکند.
• محل سوختگی را بااستفاده از پانسمان استریل می‌پوشانند (معمولا از یک لایه پد و باند گازی استریل استفاده میشود)
• درصورت لزوم از داروهایی مانند پاراستامول یا ایبوپروفن برای تسکین درد استفاده میشود.

بسته به نحوه سوختگی ممکن است برای جلوگیری از ابتلا به کزاز(بیماری ناشی از ورود باکتری به زخم) تزریق دارو انجام شود. برای مثال اگر احتمال ورود خاک به زخم وجود داشته باشد ممکن است تزریق واکسن کزاز توصیه شود.

عوارض روحی ناشی از سوختگی

ترس از رفع جای سوختگی یا اختلال استرس پس از سانحه نیز از عوارض رایجی است که در افرادی که دچار سوختگی میشوند بروز میکند. دراین موارد اکثریت پزشکان و متخصصان توصیه میکنند که بیمار به یک مشاور مراجعه کنند.